Οι βιταμίνες είναι οργανικές ουσίες που δεν παρέχουν ενέργεια αλλά είναι απαραίτητες για τις καθημερινές κυτταρικές λειτουργίες, ως ρυθμιστές χημικών αντιδράσεων και ως συνένζυμα απαραίτητων ενζύμων. Το όνομα «βιταμίνη» προέρχεται από τις λέξεις vita (ζωή) και αμίνη (ουσία που περιέχει άζωτο), δεδομένου ότι οι πρώτες βιταμίνες που ανακαλύφθηκαν περιείχαν όλες άζωτο. Οι περισσότερες βιταμίνες δεν μπορούν να παραχθούν από το ανθρώπινο σώμα, οπότε πρέπει να λαμβάνονται με τη διατροφή.Επίσης πολλές βιταμίνες μπορούν να λαμβάνονται με φαρμακευτικά σκευάσματα. Οι βιταμίνες είναι απαραίτητες (όπως και τα ανόργανα άλατα και ιχνοστοιχεία) σε πολύ μικρές ποσότητες, ως ρυθμιστές της καλής λειτουργίας του οργανισμού μας. Χωρίς αυτές ο οργανισμός μας δε θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει πολλά από τα άλλα θρεπτικά συστατικά των τροφίμων.
Οι βιταμίνες διακρίνονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες, τις λιποδιαλυτές βιταμίνες (Α, D, Ε και Κ) και τις υδατοδιαλυτές (Β και C). Οι λιποδιαλυτές δεν διαλύονται στο νερό αλλά στο λίπος. Αποθηκεύονται στον οργανισμό και απελευθερώνονται σταδιακά ανάλογα με τις ανάγκες που προκύπτουν. Οι υδατοδιαλυτές βιταμίνες διαλύονται στο νερό.
Χρησιμοποιούνται άμεσα και οι μη αναγκαίες ποσότητες αποβάλλονται, γι’ αυτό ο οργανισμός χρειάζεται να τις προμηθεύεται καθημερινά από τη διατροφή ή από συμπληρώματα.
Αφού είναι τόσο χρήσιμες στον οργανισμό, γιατί να μην καταναλώνουμε καθημερινά μεγάλες ποσότητες βιταμινών;
Οι βιταμίνες αποτελούν φυσικές ουσίες σε αφθονία στην τροφική αλυσίδα και κάθε υγιής άνθρωπος με στοιχειωδώς ισορροπημένη διατροφή λαμβάνει τις απαραίτητες ποσότητες με την τροφή του. Ωστόσο είναι συχνό το φαινόμενο της κατάχρησης πολυβιταμινούχων σκευασμάτων από ανθρώπους που είναι ή δεν είναι ασθενείς, χωρίς ιατρική συνταγή. Επίσης πολύ συχνά οι άνθρωποι, με δική τους πρωτοβουλία ή επειδή τους τα σύστησε κάποιος, ζητούν ανάλογα σκευάσματα από το γιατρό τους.
Υπάρχουν πολλές λανθασμένες αντιλήψεις αναφορικά με τις βιταμίνες και τις ευεργετικές τους δράσεις για την υγεία. Οι λανθασμένες αυτές αντιλήψεις ξεκινούν από την αποδεδειγμένη ευεργετική δράση των βιταμινών και υποστηρίχτηκαν αρχικά και από επιστήμονες. Όπως όμως ισχύει για όλες τις χημικές - φαρμακευτικές ουσίες, οι θετικές τους δράσεις όταν λαμβάνονται ως φάρμακα πρέπει να αποδεικνύονται με ερευνητικές μελέτες οι οποίες πάντοτε λαμβάνουν υπ' όψιν και πιθανές αρνητικές δράσεις.
Για τους λόγους αυτούς, οι καθημερινές ποσότητες βιταμινών που παίρνει κάποιος δεν πρέπει να ξεπερνούν τις συστηνόμενες ποσότητες που αντιστοιχούν στις καθημερινές ανάγκες του οργανισμού μας και, σε κάθε περίπτωση, κανένα συμπλήρωμα διατροφής, όσο «αθώο» και αν φαίνεται, δεν πρέπει να λαμβάνεται χωρίς την εντολή του γιατρού ή του ειδικού διατροφολόγου.
Είναι επίσης σημαντικό να τονίσουμε ότι για να παρατηρηθούν κλινικά συμπτώματα τα οποία να οφείλονται σε έλλειψη βιταμινών, χρειάζονται εβδομάδες ή ακόμη και μήνες στέρησης μιας συγκεκριμένης βιταμίνης. Για παράδειγμα, χρειάζονται μήνες χωρίς βιταμίνη C προτού εκδηλωθεί το σκορβούτο. Δηλαδή για κάποιον που έχει μια υγιή διατροφή, εάν περιστασιακά παραμείνει χωρίς βιταμίνες, αυτό δεν θα έχει συνέπειες.
Σε ποιες περιπτώσεις είναι απαραίτητα τα συμπληρώματα βιταμινών;
Υπάρχουν συγκεκριμένες κατηγορίες ατόμων που χρειάζονται οπωσδήποτε να παίρνουν βιταμίνες, σε δόσεις που είναι σύμφωνα με τις καθημερινές ανάγκες του οργανισμού:
• Οι χορτοφάγοι που ακολουθούν μια πολύ ακραία διατροφή, χωρίς να τρώνε καθόλου ζωικά προϊόντα, κινδυνεύουν από έλλειψη βιταμίνης Β12.
• Οι έγκυες γυναίκες χρειάζονται φυλικό οξύ καθημερινά για τουλάχιστον τους τρεις πρώτους μήνες της εγκυμοσύνης. Αυτό συμβάλλει στη μείωση του κινδύνου για γέννηση παιδιού με συγγενείς ανωμαλίες του κεντρικού νευρικού συστήματος.
• Οι καπνιστές, λόγω της νοσηρής τους συνήθειας, χρειάζονται διπλάσια ποσότητα βιταμίνης C από ότι οι μη καπνιστές. Και πάλι ωστόσο η επιπλέον βιταμίνη C καλό είναι να λαμβάνεται με τη σωστή διατροφή και όχι με συμπληρώματα.
• Τα άτομα που κάνουν αυστηρή δίαιτα με πολύ χαμηλές ποσότητες λίπους, μπορεί να έχουν κίνδυνο για έλλειψη λιποδιαλυτών βιταμινών.
• Αυτοί που ακολουθούν μια μακροχρόνια αυστηρή δίαιτα ή έχουν περιορισμούς στη διατροφή τους λόγω προβλημάτων υγείας ή οι ασθενείς που αναρρώνουν μετά από μια σοβαρή ασθένεια ή μια χειρουργική επέμβαση πιθανόν να χρειάζονται συμπληρώματα βιταμινών. Πάντως, σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις, η συμβουλή του γιατρού είναι αναγκαία.
