«Δεν έχω καλό μεταβολισμό» ή «ο κακός μεταβολισμός μου φταίει για το βάρος μου». Φράσεις που τις λέμε και τις ακούμε συνεχώς καθώς αποτελούν ίσως και το καλύτερο άλλοθι για να δικαιολογήσουν τις διατροφικές παρεκτροπές και το αυξημένο σωματικό μας βάρος. Τι συμβαίνει όμως στην πραγματικότητα και ποιος είναι επιτέλους ο «περιβόητος» μεταβολισμός που σηκώνει πάνω του όλα τα 'βάρη'; Από ποιους παράγοντες επηρεάζεται και τι ρόλο έχει στην απώλεια ή στην αύξηση του σωματικού βάρους; Δυστυχώς, η κακή πληροφόρηση έχει δημιουργήσει πολλά λανθασμένα ή αντιεπιστημονικά κλισέ, τα οποία κρίνεται σκόπιμο να επισημανθούν και να διορθωθούν προκειμένου να διατηρήσουμε ένα σωστό και υγιεινό διατροφικό προφίλ.
Ο όρος μεταβολισμός ως έννοια είναι αρκετά περίπλοκη, καθώς περιλαμβάνει το σύνολο των χημικών αντιδράσεων που συμβαίνουν στο ανθρώπινο σώμα, το οποίο συχνά παρομοιάζεται με ένα δαιδαλώδες χημικό εργοστάσιο. Ο μεταβολισμός διακρίνεται σε δύο μεγάλες κατηγορίες: τον αναβολισμό, που αποτελείται από τις χημικές αντιδράσεις με τις οποίες το σώμα φτιάχνει περίπλοκες ενώσεις από απλούστερες, και τον καταβολισμό, ο οποίος περιλαμβάνει τις αντιδράσεις στις οποίες οι θρεπτικές ουσίες καίγονται και παράγουν ενέργεια, χρήσιμη για το σύνολο των λειτουργιών του οργανισμού.
Καθημερινά, το ανθρώπινο σώμα χρειάζεται μεγάλες ποσότητες ενέργειας προκειμένου να υλοποιήσει το σύνολο των αναβολικών και καταβολικών διεργασιών του. Απαιτείται ενέργεια για να ζεσταθεί, να ρυθμίσει τη θερμοκρασία του, να κινηθεί, να επισκευάσει τις εσωτερικές του φθορές, να συνθέσει χρήσιμες ουσίες. Επίσης, ενέργεια δαπανάται και για τη λειτουργία των διαφόρων οργάνων και συστημάτων του οργανισμού, με εξαιρετικά ενδιαφέρουσα κατανομή της χρησιμοποιούμενης ενέργειας. Ενδεικτικά, αναφέρεται ότι η καρδιά, η οποία επιτελεί ένα πολύ μεγάλο μηχανικό έργο για την κυκλοφορία του αίματος, χρησιμοποιεί μόνο το 10% αυτής της ενέργειας, ενώ ο εγκέφαλος το 19%, διπλάσια σχεδόν ενέργεια από την καρδιά. Το συκώτι, επίσης, μαζί με τα κοιλιακά σπλάχνα, χρησιμοποιούν το 27% και οι νεφροί το 7% της ενέργειας αυτής. Συν τοις άλλοις, σημαντικό ποσό ενέργειας δαπανάται και ως απώλεια θερμότητας στο εξωτερικό περιβάλλον.
Μέτρο, λοιπόν, της ενέργειας που ξοδεύει το σώμα μας είναι ο βασικός μεταβολισμός, ο οποίος υπολογίζεται στις γνωστές μας θερμίδες. Ονομάζεται έτσι κατ' ευφημισμό, καθώς με κανένα τρόπο δεν χαρακτηρίζει το σύνολο των χημικών αντιδράσεων που συμβαίνουν μέσα μας, είναι όμως μια καλή προσέγγιση της ενέργειας που ξοδεύουμε για να τις εκτελέσουμε.
Ο βασικός μεταβολισμός (BM) υπολογίζεται όταν το άτομο είναι ξαπλωμένο, ήρεμο, σε θερμοκρασία δωματίου (20- 25°C) και ενώ έχει περάσει διάστημα 12 ωρών από την τελευταία πρόσληψη τροφής. Γίνεται, λοιπόν, σαφές, ότι κύριο χαρακτηριστικό του είναι πως ο υπολογισμός του υλοποιείται σε καταστάσεις ηρεμίας - δείχνοντας με αυτό τον τρόπο το ποσό ενέργειας που καταναλώνει το σώμα όταν αναπαύεται και δεν καταναλώνει καθόλου ενέργεια, οφειλόμενη σε κάποια φυσική δραστηριότητα.
Πρακτικά, ο βασικός μεταβολισμός, εκ πρώτης όψεως, δεν φαίνεται χρήσιμος καθώς οι περισσότεροι άνθρωποι δεν βρίσκονται σε κατάσταση ηρεμίας όλη την ημέρα, παρά μόνο όταν κοιμούνται. Για να βρούμε την ενέργεια που καταναλώνουμε συνολικά ανά ημέρα, πολλαπλασιάζουμε τον βασικό μεταβολισμό με κάποιο συντελεστή φυσικής δραστηριότητας.
Ωστόσο, υπάρχουν, βέβαια, πολύ λεπτομερέστερες θεωρητικές μέθοδοι για τον υπολογισμό του βασικού μεταβολισμού, ο οποίος μπορεί να γίνει συνάμα με τη χρήση μηχανημάτων άμεσης ή έμμεσης θερμιδομετρίας, τα οποία είναι ιδιαίτερα ακριβά και χρησιμοποιούνται σε έρευνες από πανεπιστήμια και ιατρικά κέντρα. Ισχυρισμοί για άλλους μυστηριώδεις 'βιοηλεκτρικούς' κ.α. τρόπους μέτρησης είναι ψευδείς και αντιεπιστημονικοί.
ΑΚΟΛΟΥΘΕΙ Κ ΑΛΛΗ ΑΝΑΡΤΗΣΗ ΜΕ ΤΟ ΑΝΩΤΕΡΩ ΘΕΜΑ!!!!
