Από τη Μαρία Αντωνιάδου
Συνήθως προτιμάμε να αφήνουμε τις φιλίες μας να... σέρνονται μέσα στο χρόνο. Όμως, το να βάζουμε τέλος σε μια φιλία όπως και σε μια ερωτική σχέση που έχασαν πια το νόημά τους κάνει καλό. Έχει η φιλία ημερομηνία λήξεως; Η απάντηση είναι ναι! Και η φιλία έχει ημερομηνία λήξεως. Γιατί, όπως κάθε άλλη σχέση ανάμεσα σε δυο ανθρώπους, είναι μια δυναμική και όχι μια στατική κατάσταση, επομένως αλλάζει μέσα στο χρόνο, περνάει από διακυμάνσεις και κάποτε μπορεί να χάσει το νόημα και το λόγο ύπαρξής της. Κι όταν αυτό συμβεί, όσο κι αν μας στενοχωρεί, πρέπει να ρίξουμε την αυλαία. Η φράση «Μια φορά φίλοι, πάντα φίλοι!» είναι πολύ ωραία για να είναι αληθινή. Γιατί οι φιλίες, όπως και οι ερωτικοί δεσμοί, δεν κρατάνε για πάντα. Μερικές φορές, ή μάλλον τις περισσότερες, κάποτε χαλάνε. Κι όταν χαλάσουν, καλό είναι να διακοπούν. Η συντήρηση και η κατανάλωση των «χαλασμένων» προϊόντων βλάπτουν σοβαρά την υγεία μας. Το ίδιο ισχύει και για τις «χαλασμένες φιλίες»: βλάπτουν σοβαρά την ψυχική υγεία μας.
Συνοδοιπόροι στο μεγάλο ταξίδι
Στην εφηβεία έχουμε μεγάλη ανάγκη από φίλους και δίνουμε στις φιλίες μας τεράστιες διαστάσεις και μεγάλη βαρύτητα. Η σχέση με τους φίλους μας καταλαμβάνει σχεδόν όλη μας τη ζωή. Είναι η εποχή που το ενδιαφέρον μας μετατίθεται από την οικογένεια προς τον εξωτερικό κόσμο. Και η φιλία είναι το κλειδί αυτής της μετάβασης, το κλειδί που μας βοηθάει να εξελιχθούμε έξω από το οικογενειακό περιβάλλον και να αντιμετωπίσουμε το άγνωστο μαζί με τα φιλαράκια μας. Ο φίλος της εφηβείας είναι το άλλο μας εγώ, είναι ένα στήριγμα απολύτως απαραίτητο για να κάνουμε τα πρώτα μας βήματα στη ζωή. Γι αυτό και τα συναισθήματά μας για τους φίλους μας είναι τόσο απόλυτα και παθιασμένα. Όμως, καθώς βαδίζουμε χέρι χέρι μαζί τους προς την ενηλικίωσή μας, νιώθουμε το σφίξιμο των χεριών μας να χαλαρώνει και τη φιλία μας να ξεθωριάζει. Τώρα πια έχουμε ανακαλύψει τον κόσμο, έχουμε τοποθετήσει τον εαυτό μας μέσα σε αυτόν. Δεν έχουμε πια ανάγκη από εξωτερική βοήθεια, γιατί νιώθουμε δυνατοί, ούτε αναζητάμε στο βλέμμα του άλλου την επιβεβαίωση. Ο κύκλος της φιλίας αρχίζει να κλείνει. Η οικογένεια επανέρχεται σε πρώτο πλάνο, η δική μας αυτή τη φορά και όχι των γονιών μας. Η φιλία λειτούργησε σαν βάρκα που μας μετέφερε από την όχθη της εφηβείας στην όχθη της ενήλικης ζωής. Οι μέχρι χθες φίλοι, που ένιωθαν την ανάγκη να μοιράζονται το καθετί στη ζωή τους, κάθε καινούρια εμπειρία, να εκμυστηρεύονται ο ένας στον άλλο τις πιο μύχιες σκέψεις τους, να ανταλλάσσουν απόψεις και να δίνουν ο ένας στον άλλο συμβουλές, να τρέχουν στο κάλεσμα του άλλου για βοήθεια και συμπαράσταση ή απλώς για να περάσουν μαζί την ώρα τους, αργά αργά, χωρίς να το αντιληφθούν, αρχίζουν να απομακρύνονται. Ο λόγος ή οι λόγοι άλλες φορές είναι πιο φανεροί, άλλες λιγότερο.
Ένας κύκλος ζωής κλείνει
Συνήθως μια δραματική αλλαγή στη ζωή του ενός ή του άλλου σηματοδοτεί την αρχή του τέλους. Ο ένας παντρεύεται, ο άλλος όχι. Ο ένας αποκτάει παιδιά, ο άλλος όχι. Η εμφάνιση ενός καινούριου φίλου στη ζωή του ενός ή του άλλου, η αλλαγή του τόπου διαμονής και γενικότερα του τρόπου ζωής του ενός ή του άλλου και άλλα γεγονότα που ανατρέπουν τον παγιωμένο τρόπο ζωής τους λειτουργούν καταλυτικά και για τη φιλία τους. Αργά ή γρήγορα συνειδητοποιούμε ότι αυτό που μας συνδέει με τους φίλους της εφηβείας μας είναι μονάχα μια ανάμνηση, ενώ κατά τα άλλα μιλάμε ο καθένας τη δική του γλώσσα.
Φίλος, σημείο αναφοράς
Στην ενήλικη ζωή μας κάνουμε εύκολα σχέσεις, αλλά δύσκολα αποκτάμε πραγματικούς φίλους. Όταν όμως αποκτήσουμε ένα φίλο, αυτός γίνεται σημείο αναφοράς στη ζωή μας. Κι αν αυτός ο φίλος μάς προδώσει, τότε ο πόνος που μας προκαλεί είναι μεγάλος.
Η φιλία, όπως και ο έρωτας, εξελίσσεται από την εξιδανίκευση στην απογοήτευση. Όσο πιο μεγάλες είναι οι προσδοκίες που έχουμε από το φίλο μας, όσο πιο έντονα είναι τα συναισθήματά μας γι αυτόν, τόσο πιο μεγάλη είναι η συντριβή που νιώθουμε όταν η φιλία τελειώνει. Τις περισσότερες φορές, χωρίς να το καταλάβουμε, δημιουργείται ανάμεσα σε μας και στο φίλο μας μια απόσταση, που συνήθως οφείλεται στο γεγονός ότι κάποιος από τους δυο ή και οι δυο αλλάξαμε. Άλλες, πάλι, φορές νιώθουμε προδομένοι, γιατί εκείνος δεν στάθηκε στο ύψος της φιλίας μας ή στο ύψος της εικόνας που εμείς είχαμε γι αυτόν.
Η φιλία είναι μια σιωπηρή συμφωνία ισότητας και αμοιβαιότητας, και ένα στραβοπάτημα του ενός αρκεί για να χαλάσει το «συμβόλαιο». Το να χάνεις ένα φίλο πονάει πολύ. Γιατί οι φίλοι ζουν μέσα στη σφαίρα της οικειότητας κι εκφράζονται μέσα από τα μύχια της καρδιάς τους. Αλλά πιο πολύ πονάει γιατί μέσα στο μυαλό μας δεν είχε περάσει ποτέ η σκέψη ότι η φιλία μπορεί να τελειώσει. Ο μύθος του φίλου για μια ζωή τείνει να αντικαταστήσει το μύθο του έρωτα για μια ζωή και επειδή ο παντοτινός γάμος αποτελεί πλέον μια μη ρεαλιστική προοπτική, η φαντασίωση της παντοτινής φιλίας προβάλλει πιο αναγκαία από ποτέ.
Ο φόβος της ρήξης
Σε μια εποχή που η σχέση των ζευγαριών είναι τόσο εύθραυστη και νιώθουμε όλο και πιο συχνά μόνοι μέσα στο πλήθος, η φιλία είναι αυτή που μας προσφέρει ζεστασιά και καλύπτει την ανάγκη μας να νιώθουμε κάποιον στο πλευρό μας. Έτσι, «πιανόμαστε» από το φίλο σαν σανίδα σωτηρίας. Είναι φυσικό λοιπόν να χάνουμε το έδαφος κάτω από τα πόδια μας όταν η φιλία μας χαλάσει. Οι περισσότεροι από μας αποφεύγουμε τη ρήξη με τους φίλους και καταπίνουμε την απογοήτευσή μας. Ο χωρισμός θα μας αναγκάσει να παραδεχτούμε το λάθος που κάναμε, να ομολογήσουμε ότι εξαπατηθήκαμε, κι αυτό θα πληγώσει το εγώ μας. Όμως, όπως μια φιλία μπορεί να βοηθήσει στην εξέλιξη και την ωρίμανσή μας, το ίδιο μπορεί να συμβεί και με το χωρισμό από ένα φίλο. Όσο πόνο κι αν προκαλεί η ρήξη, έχει λόγο ύπαρξης. Γιατί ο δρόμος της εξέλιξής μας πρέπει να περάσει μέσα απ αυτή τη ρήξη.
Όσα φέρνει ο χρόνος
Τι νόημα έχει εξάλλου μια σχέση μέσα στην οποία ο ένας εξουσιάζει και ο άλλος ανέχεται; Μόνο πίσω μπορεί να μας πάει. Ποτέ μπροστά. Άλλωστε, μια τέτοια σχέση μόνο φιλική δεν μπορεί να χαρακτηρίζεται. Όταν απουσιάζει η αμοιβαιότητα και κυριαρχεί η ανισορροπία σε μια σχέση, η φιλία έχει τελειώσει και οι φίλοι πρέπει να χωρίσουν για πάντα. Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις, όταν απλώς η φιλία έχει ξεφτίσει, δηλαδή δεν βρίσκουμε την ανταπόκριση ή δεν νιώθουμε την πάλαι ποτέ ταύτιση, το αν ή όχι πρέπει να συντηρήσουμε ή να διακόψουμε τη φιλία μας χρειάζεται σκέψη και λεπτό χειρισμό. Μια κατά μέτωπον αντιπαράθεση με το φίλο μπορεί να μας ωφελήσει ή να μας βλάψει. Σε αυτές τις περιπτώσεις είναι καλύτερα να αφήνουμε τα πράγματα να παίρνουν το δρόμο τους, χωρίς να παρεμβαίνουμε. Όμως δεν πρέπει ποτέ να συντηρούμε μια φιλία με κάθε τίμημα.
Γράψτε εγκαίρως το τέλος
Ο Φρόιντ έχει πει ότι όπως όλα τα συναισθήματα έτσι και η φιλία έχει δυο όψεις: την αγάπη και την εχθρότητα, καθώς και ότι όταν υπάρχει σχέση, η προδοσία είναι πιθανή. Οι ρήξεις με τους φίλους μπορεί να μας φαίνονται ξαφνικές, στην πραγματικότητα όμως έχουν προκληθεί αργά αργά, χωρίς να το αντιληφθούμε. Θα μπορούσαμε να είχαμε προσέξει τα σημάδια, αλλά δεν θελήσαμε να τα δούμε, ίσως γιατί δεν ήμαστε έτοιμοι να βγάλουμε από τη ζωή μας αυτόν το φίλο. Κουβεντιάζοντας ή σιωπώντας μπορεί να καλμάρουμε τα πράγματα και να καθυστερήσουμε τη σύγκρουση, όχι όμως και να την αποφύγουμε. Όσο πιο αργά, δε, συγκρουστούμε, τόσο πιο βίαιη θα είναι η σύγκρουση. Γι αυτό ας γράψουμε εγκαίρως τη λέξη «τέλος».
Μια φιλία τελειώνει
*Αν όταν βρίσκεστε με ένα φίλο σας, νιώθετε πλήξη
*Αν δεν τον καταλαβαίνετε ή δεν σας καταλαβαίνει
*Αν η οικειότητα έχει αντικατασταθεί από τυπικότητα
*Αν δέχεστε κάθε πρόσκληση από υποχρέωση
*Αν σας κάνει συχνά παράπονα ότι «χαθήκατε»
*Αν δυσκολεύεστε να του πείτε αυτό που σκέφτεστε
*Αν δεν νιώθετε πια την ανάγκη να του εκμυστηρευτείτε πολύ προσωπικά σας πράγματα
*Αν αδιαφορείτε για το τι του συμβαίνει ή το ενδιαφέρον σας είναι μόνο τυπικό
*Αν αναγκάζεστε συνεχώς να δικαιολογείστε και να του δίνετε εξηγήσεις για κάτι που κάνατε ή δεν κάνατε ...είναι καιρός να αποχαιρετήσετε αυτή τη φιλία για πάντα.
